Ku është dora e pajtimit? Në trevat tona çdo vit vrasjet, që rrjedhë e kanë gjakëmarrjen, gjithnjë po shtohen. Nis në vitin 1965 ky numër është 41, më 1966- 64 më 1967- 71 e më 1968 — 89, gjersa vetëm në katër muajt e parë të këtij viti janë bërë 25 vrasje...! Nga këto po shtohet edhe numri i familjeve që gjënden në të ashtuquajturin „burg shtëpiak”. Vjet 60 sosh në Kosovë me më se 870 anëtarë nuk eiixojnë të shkelin as prakun e shtëpisë. Në mesin e tyre ka edhe fëmijë, asi të moshës jomadhorc, asi që nuk guxojnë të shkojnë në shkollë... * * * Për ZENELIN kam pasë shkruajtur edhe para ca vitesh. Ju nuk e njihni atë, por mjafton të dini se atë e ka vrarë koha... Dhe, jo veiëm atë. Si ai ka
euiïe tjerë. Ka qenë mësues në njeren shkollë fillore, atje në zemër të Rrafshit të Duka- gjinit. Përherë me gaz në buzë e plot shend e verë vinte së bashku me nxënësit e fshatit, atyreve shtigjeve rrënzë bregoreve, ku diku si fëmijë i kishte kullotur delet, këngë të përmallshme kishte kënduar e zëri i fyellit pëihapur ishte në të katër anët e malit - sa lakmi ia kishin shokët. Për mësuesin e tyre të vyeshëm, vetëm fjalë të mira flitnin shokët, fshatarët e veçanërisht nxënësit me të cilët ndau gëzimin dhe hidhërimin që pati. Ata i deshi më shumë se vetëveten e zemra i bëhej mal kur ishte në mesin e tyre... Kështu një ditë krisi ajo pushka e kobit, e cila dërgoi një jetë në pakthim të përherëshëm, futoi në të zeza një shtëpi robësh e një tjetër e mbylli në „burg shtëpiak” ... Më vonë fjala mon dhenë, se mixha i Zenelit kishte vrarë fqiun e vet, si tho- het ashtu për një fjalë goje. E më kot e pritën shokët atë ditë Zenelin. U çoi fjalë se pa marrë besë, nuk do të mund të vijë. Më kot e priten mësuesin e tyre të dashur, fëmijtë, të cilët nga kurreshtja dhe dashuria për të, kanë pyetur njëri tjet rin: - Çka u vonua sot mësuesi Zenel ? -Çfarë e lige e ka gjetur? A mos është sëmurë? Por, përgjegjen nuk e morren dot. Edhe sikur t’ua thonte kush, ata nuk do ta kuptonin ose nuk do të dëshironin ta kuptonin dhe ta dinin si të tillë. Dihet vetëm se atë ditë ata çunakë me abetare ndër duar kishin mbetur në pritje, që të vie mësuesi i tyre i dashur e t’ua mësojë shkronjën L, atë shkronjë dhe emrin LULE si LIRI... Kanë kaluar tani dy vite. Zeneli me të gjithë robët e shtëpisë janë të mbyllur e dalin herë pas here, vetëm atëhere kur ai që kërkon gjakun - u jep besë... Sa të rënda janë këto ditë për djaloshin sykaltërt, nuk mund të thohen as me fjalë, se ajo do të trathtojë. Më duket se po e shoh se si edhe këto ditë shtatori, kur vjeshta me shira ia ka shletisur edhe në këto anë, Zeneli me zemër të plandosur e sy të irnosur për çdo mëngjez i afrohet dritares e nga kulla trekatshe hjedh shikimin në rru- gë, atje ku është liria, të cilen ia mori koha, ato zakonet tona të prapambetura që trashiguar i kemi nga stërgjyshërit tonë... Vetëm zemra e tij e din më së miri; ajo që digjet si eshka kur i sheh nxënësit e vet se si me libra ndër duar ngarendin kah shkolla; ata të cilët tani janë për dy vjet më të mëdhenj... E kur ndonjëri prej tyre ndalet e shikon kah kulla e mësuesit, atëhere Zeneli e ka më së vështiri. Ai shikim thuase në gjuhën e heshtjes i thotë: -Eja, shok mësues! Mos u frigo, se qebesa ne do të ruajmë poqese është ne- voja! Eja, se aq shumë jemi përmalluar për ty... Të lozim valle e këngë të bu- ku” dhe na mëso si dikur... ! Dhe, zgjohet peshë zemra e Zenelit, por edhe ndërdia e tij e cila i thotë: -Sa i lig që je! Dil e jepju fund këtyre vuajtjeve. Edhe poqë se të vrasin s’prish punë, pasi i shpëton një shtëpi robë nga ky burg! Shtërngon dhëmbët e grushtat, dhe posa bëhet gati të dalë në 1 i r i e t’u bashkohet nxënësve të vet, një Zenel tjetër ia prêt: -Mos, he ty të plaçin sytë! Po a nuk e din se me vrasjen tënde çdo gjë nuk do të marrë fund? Se vdekja yte do të kushtojë shumë shtrenjtë. Ndofta dy konaqe do te sosen e do të mbeten pa askë në votër... Jo, jo! Kij durim se do të vijë ajo ditë e bardhë! Ajo ditë që ka për të sjellë atë që sa kohë jeni duke e pritur DORËN E PAJTIMIT... E kur do të vijë aio ditë, Zeneli nuk e di. Por, dilema të tilla e përcjellin çdo ditë, pasi kjo soj jete i është bërë e mërzitshme... Shumë netë të pafjetura, e edhe atëhere kur kotesh - në ëndërr të vijnë njerëz të përgjakur, të vdekur, skelete e vrushkuj gjaku që ecin si diç e gjallë... Zgjohesh trembshëm dhe i afrohesh dritares... dëgjon gjelat e mëngjezit që paralajmërojnë nië ditë të re, një asi që do t’i gjasojë asaj që ka shkuar... (ZERI, 1969)
